მიმდინარე წლის 5 მარტს საქართველოს სოფლის მეურნეობის მეცნიერებთა აკადემიას საქმიანი ვიზიტით ეწვივნენ საქართველოს განათლების, მეცნიერებისა და ახალგაზრდობის სამინისტროს მეცნიერების განვითარების დეპარტამენტის უფროსი, ქალბატონი ქეთევან ქოქრაშვილი და ამავე დეპარტამენტის მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების სამმართველოს უფროსის ფუნქციათა შემსრულებელი ბატონი მინდია ოკუჯავა. სტუმრები გაეცნენ აკადემიის სტრუქტურას, დაათვალიერეს სამუშაო და საგამოფენო სივრცეები, საინფორმაციო ცენტრი, რის შემდეგ საკონფერენციო დარბაზში გაიმართა საქმიანი საუბარი.

შეხვედრას ესწრებოდნენ: აკადემიის პრეზიდენტი, აკადემიკოსი გივი ჯაფარიძე, ვიცე-პრეზიდენტი, აკადემიკოსი გურამ ალექსიძე, მთავარი აკადემიკოს-მდივანი, აკადემიკოსი ალექსანდრე დიდებულიძე, პრეზიდენტის მოადგილე, აკადემიკოსი ანატოლი გიორგაძე, პრეზიდიუმის მრჩეველი, აკადემიკოსი ნოდარ ჭითანავა, პრეზიდენტის თანაშემწე, პროფესორი თამაზ ბაციკაძე, აკადემიური დეპარტამენტის უფროსი, დოქტორი მარინე ბარვენაშვილი, გარემოს დაცვისა და სატყეო საქმის მეცნიერებათა განყოფილების აკადემიკოს-მდივანი, აკადემიკოსი ლაშა დოლიძე, კონსულტანტი აგრარული პროფილის უმაღლესი საგანმანათლებლო დაწესებულებებთან, პროფესიულ სასწავლებლებთან, აგრარული მიმართულების არასამთავრობო ორგანიზაციებთან ურთიერთობის მიმართულებით აკადემიკოსი ჯემალ გუგუშვილი და აკადემიის აპარატი.

სამუშაო შეხვედრა გახსნა და სტუმრებს მისასალმებელი სიტყვით მიმართა აკადემიის პრეზიდენტმა, აკადემიკოსმა გ. ჯაფარიძემ. მან სტუმრებს დაწვრილებით გააცნო აკადემიის საქმიანობა, მისი ურთიერთობა ადგილობრივ და საზღვარგარეთის აგრარული პროფილის სამეცნიერო და სასწავლო დაწესებულებებთან. ისაუბრა აკადემიის აჭარისა და დასავლეთ საქართველოს სამეცნიერო-საკოორდინაციო ცენტრებზე, აკადემიის ურთიერთობებზე გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის სამინისტროსა და პარლამენტის აგრარულ საკითხთა და განათლების, მეცნიერებისა და ახალგაზრდულ საქმეთა კომიტეტებთან. ყურადღება გაამახვილა შოთა რუსთაველის საქართველოს ეროვნულ სამეცნიერო ფონდზე, რომელთან დაკავშირებით აღნიშნა, რომ ფონდის დაფინანსებით აკადემიას არაერთი საერთაშორისო კონფერენცია აქვს ჩატარებული. პრეზიდენტმა სტუმრებს ასევე გააცნო აკადემიის საგამომცემლო საქმიანობა. აღინიშნა, რომ აკადემია გამოცემს სამეცნიერო შრომათა კრებულ „მოამბეს“, ყოველკვარტალურ სარეკლამო-საინფორმაციო ბიულეტენ „მაცნეს“, რეკომენდაციებს, ბროშურებს, ადგილობრივი კონფერენციების შრომათა კრებულებს და სხვ. ხაზი გაუსვა აკადემიაში აგრარული დარგის მიმართულებების

მიხედვით ჩამოყალიბებულ კოორდინატორთა ინსტიტუტის მნიშვნელობას, ასევე პრეზიდიუმთან არსებული აგრარული ინოვაციების კომისიისა და ახალგაზრდა მეცნიერთა და სპეციალისტთა საბჭოს ფუნქციას. სტუმრებს ინფორმაცია მიაწოდა იმ აქტივობებზე, რომელიც აკადემიამ გაწია იუნესკოს არამატერიალური კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლთა სიაში წარდგენილი ქართული ხორბლის ნამზადთან დაკავშირებული ტრადიციების შესატანად. აკადემიის პრეზიდენტმა, აკადემიკოსმა გ. ჯაფარიძემ აკადემიაში სხვადასხვა საკითხთან დაკავშირებული პრობლემებიც განიხილა, კერძოდ: აკადემიკოსთა ასაკთან დაკავშირებით აღნიშნა, რომ უმრავლესობა მხცოვანი ასაკისაა, თუმცა კანონით გათვალისწინებული შეზღუდვის გამო, ახალი წევრების არჩევა შეჩერებულია, გადაუწყვეტელია აკადემიკოს-მდივანთა და სამეცნიერო განყოფილებების სწავლულ-მდივანთა დაფინანსებისა და წევრ-კორესპონდენტთა არჩევის საკითხი და სხვ. 

ქალბატონმა ქ. ქოქრაშვილმა მადლობა გადაუხადა მასპინძლებს გულთბილი მიღებისათვის და იმ მხარდაჭერისათვის, რომელსაც აკადემია იჩენს განათლების, მეცნიერებისა და ახალგაზრდობის სამინისტროს მიმართ სხვადასხვა ღონისძიებებში ჩართულობით. აღნიშნა, რომ წარსული საქმიანობიდან და საკუთარი გამოცდილებიდან გამომდინარე კარგად იცნობს იმ პრობლემებს, რომელიც ზოგადად სამეცნიერო-კვლევითი დაწესებულებების წინაშე დგას. შემდეგ ისაუბრა იმ პრიორიტეტებზე, რომელთა გათვალისწინებაც მნიშვნელოვნად წაადგება ქვეყანას შემდგომი წინსვლისა და განვითარებისათვის. მათ შორის გამოყო სამეცნიერო და კვლევითი პრიორიტეტები, განსაკუთრებული ყურადღება აგრარულ მეცნიერებებს დაუთმო, მიზეზად კი ქვეყნის აგრარული მიმართულება დაასახელა. ქალბატონი ქეთევანის აზრით, ქვეყანაში არსებული რესურსები, მათ შორის ბუნებრივი, ბევრად უფრო ახლოს დგას გარემოს დაცვასა და სოფლის მეურნეობასთან. აქედან გამომდინარე არსებული გამოწვევებიც გაცილებით ადვილი დასაძლევი იქნება.

საუბრისას ქალბატონმა ქეთევანმა ახსენა ფონდი „ჰორიზონტი“.  მან გამოთქვა სურვილი, რომ აკადემია აქტიურად ჩართულიყო აღნიშნულ და სხვა საერთაშორისო საგრანტო ფონდებთან თანამშრომლობაში.

შეხვედრა შეაჯამა აკადემიის პრეზიდენტმა, აკადემიკოსმა გ. ჯაფარიძემ. მან მადლობა გადაუხადა სტუმრებს მობრძანებისათვის და წარმატება და წინსვლა უსურვა შემდგომ საქმიანობაში.

მიმდინარე წლის 4 მარტს საქართველოს სოფლის მეურნეობის მეცნიერებათა აკადემიაში გარემოს დაცვისა და სატყეო საქმის მეცნიერებათა განყოფილების ორგანიზებით ჩატარდა ველური ბუნების დღისადმი მიძღვნილი მრგვალი მაგიდა.

მრგვალი მაგიდას ესწრებოდნენ: აკადემიის მთავარი აკადემიკოს-მდივანი, აკადემიკოსი ალექსანდრე დიდებულიძე, აკადემიური დეპარტამენტის უფროსი, დოქტორი მარინე ბარვენაშვილი, გარემოს დაცვისა და სატყეო საქმის მეცნიერებათა განყოფილების აკადემიკოს-მდივანი, აკადემიკოსი ლაშა დოლიძე, აკადემიის სტიპენდიატი, გარემოს დაცვისა და სატყეო საქმის მეცნიერებათა განყოფილების სწავლული მდივანი, მარიამჯვრის ნაკრძალის ადმინისტრაციის დირექტორი, დოქტორი ზვიად ტიგინაშვილი და აკადემიის აპარატის თანამშრომლები.  

მრგვალი მაგიდა გახსნა და დამსწრე საზოგადოებას ინფორმაცია ველური ბუნების მსოფლიო დღესთან დაკავშირებით მიაწოდა აკადემიკოსმა ლ. დოლიძემ. მან აღნიშნა, რომ 2013 წლიდან გაეროს გენერალური ასამბლეის გადაწყვეტილებით 3 მარტი გამოცხადებულია ველური ბუნების მსოფლიო დღედ. მისი მიზანია რეგულარულად გააცნოს კაცობრიობას ველური ფაუნისა და ფლორის მრავალფეროვნება, ხელი შეუწყოს ბიომრავალფეროვნების სარგებლობის შესახებ ცნობიერების ამაღლებას, ყურადღება გაამახვილოს გარემოს დაცვისა და კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებულ პრობლემებზე.

შემდეგ სიტყვა გადასცა დოქტორ ზ. ტიგინაშვილს, რომელიც აუდიტორიის წინაშე წარსდგა მოხსენებით: „ქართული მუხის (Querqus pertaea aubsp.Iberica) ბუნებრივი განახლება ცივგომბორის რეგიონში“.

მომხსენებელმა საუბარი დაიწყო დაცული ტერიტორიების მიმოხილვით. აღინიშნა, რომ დაცული ტერიტორიები, რომლებშიც შედის: სახელმწიფო ნაკრძალები, ეროვნული პარკები, ბუნების ძეგლები, აღკვეთილები, დაცული ლანდშაფტები და მრავალმხრივი გამოყენების ტერიტორიები უდიდეს როლს თამაშობს ქვეყანაში ბიომრავალფეროვნების დაცვის თვალსაზრისით. საქართველოში დაცულ ტერიტორიებს უკავია 927 748 ჰა ფართობი, რომელიც ქვეყნის საერთო ფართობის 13,3 %-ს შეადგენს. საყურადღებოა, რომ ტყით დაფარულ ტერიტორიაზე, რომელშიც განასხვავებენ წიფლნარებს, მუხნარებს, რცხილნარებს, სოჭნარებს, წაბლნარებს და ა.შ., მუხნარებზე მოდის საერთო ფართობის 10%.

რაც შეეხება ცივ გომბორის აღკვეთილს, სადაც მუხნარს 890,6 ჰა ფართობი უკავია, ბუნებრივი განახლება 492 ჰა-ზე მიმდინარეობს.

 დოქტორ ზ. ტიგინაშვილმა კვლევის მონაცემების ანალიზზე დაყრდნობით წარმოადგინა დასკვნები, რომელიც გვამცნობს, რომ ცივ გომბორის აღკვეთილში ქართული მუხის ბუნებრივი განახლების პროცესი არადამაკმაყოფილებელია; მუხით გაბატონებულ კორომებში, ყველა მერქნიანი სახეობის აღმონაცენ-მოზარდის რაოდენობა მაღალია (35 200-93 100 ცალი), მაგრამ მათ შორის მუხის საიმედო მოზარდი ან საერთოდ არ არის, ან ძალიან მცირე რაოდენობითაა წარმოდგენილი, რაც არ არის საკმარისი მუხნარების განახლების უზრუნველსაყოფად;

 საყურადღებოა ის, რომ ქართული მუხის ტყეები წარმოდგენილია ყველა ხნოვანებითი კლასებით, გარდა I და II კლასებისა, რაც იძლევა იმის საფუძველს, რომ უკანასკნელი 20-40 წლის პერიოდში არ იყო მუხის ბუნებრივი განახლებისათვის ხელსაყრელი პირობები; მუხნარების დეგრადაციისა და არადამაკმაყოფილებელი განახლების პრობლემების გადაწყვეტა შესაძლებელია კომპლექსური მიდგომით, ამიტომ მიზანშეწონილია ჩატარდეს საფუძვლიანი კვლევები, რათა დაისახოს ქართული მუხის უნიკალური ტყეების გადარჩენის პრაქტიკული ღონისძიებები. 

მოხსენების შემდგომ გაიმართა დისკუსია, რომელშიც დამსწრეებმა აქტიური მონაწილეობა მიიღეს.

      მრგვალი მაგიდა შეაჯამა გარემოს დაცვისა და სატყეო საქმის მეცნიერებათა განყოფილების აკადემიკოს-მდივანმა, აკადემიკოსმა ლაშა დოლიძემ. მან მადლობა გადაუხადა დოქტორ ზ. ტიგინაშვილს საინტერესო მოხსენებისათვის, ხოლო აუდიტორიას მობრძანებისა და მრგვალი მაგიდის მუშაობაში   მონაწილეობის მიღებისათვის.

მწვანე და აგროსტიპენდიატების დაჯილდოების ცერემონია

მიმდინარე წლის 28 თებერვალს სასტუმრო ‘’შერატონ გრანდ მეტეხი პალასში’’ გაიმართა მწვანე და აგროსტიპენდიატების დაჯილდოების ცერემონია.

„მწვანე სტიპენდიების” პროგრამა ხორციელდება გარემოსდაცვითი ინფორმაციისა და განათლების ცენტრის მიერ, გაეროს განვითარების პროგრამის (UNDP) ფართომასშტაბიანი ინიციატივის „კლიმატის ცვლილებით გამოწვეული კატასტროფების რისკის შემცირება საქართველოში" ფარგლებში, კლიმატის მწვანე ფონდის (GCF), საქართველოს, შვედეთისა და შვეიცარიის მთავრობების მხარდაჭერით; „აგროსტიპენდიების“ პროგრამას ასვე ცენტრი ახორციელებს გაეროს განვითარების პროგრამის (UNDP) „პროფესიული განათლების სისტემის მოდერნიზება საქართველოს სოფლის მეურნეობაში VET (ფაზა3)“ პროექტის ფარგლებში, შვეიცარიის განვითარებისა და თანამშრომლობის სააგენტოს (SDC)  დაფინანსებით.

დაჯილდოების ცერემონიას ესწრებოდნენ: გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის მინისტრის მოადგილე სოლომონ პავლიაშვილი, გარემოს დაცვის და სოფლის მეურნეობის მინისტრის პირველი მოადგილე ნინო თანდილაშვილი, მინისტრის მოადგილეები კახა კაკაბაძე, იური ნოზაძე, საქართველოს განათლების, მეცნიერებისა და ახალგაზრდობის მინისტრის მოადგილე თამარ ღვამიჩავა, გაეროს განვითარების პროგრამის (UNDP) მუდმივი წარმომადგენლი  საქართველოში დაგლას უები, შვეიცარიის განვითარების და თანამშრომლობის სააგენტოს წარმომადგენელი ლელა მამრიკიშვილი, გარემოსდაცვითი ინფორმაციისა და განათლების ცენტრის დირექტორი თამარ ალადაშვილი, საქართველოს სოფლის მეურნეობის მეცნიერებათა აკადემიის გარემოს დაცვისა და სატყეო საქმის მეცნიერებათა განყოფილების აკადემიკოს - მდივანი, აკადემიკოსი - ლაშა დოლიძე, უნივერსიტეტებისა და კოლეჯების წარმომადგენლები.

დაჯილდოების ცერემონია მისასალმებელი სიტყვით გახსნა გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის მინისტრის მოადგილე სოლომონ პავლიაშვილმა. მან განაცხადა, რომ: „გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის სამინისტრო აქტიურად თანამშრომლობს უმაღლეს და პროფესიულ საგანმანათლებლო დაწესებულებებთან. ამუმნიშვნელოვანეს თანამშრომლობას  სათავეში უდგას გარემოსდაცვითი ინფორმაციისა და განათლების ცენტრი, რომელიც „მწვანე  და აგროსტიპენდიების“ ამბიციურ პროგრამას უკვე სამი წელია ახორციელებს. 64 სტიპენდიანტ სტუდენტს, 10  უნივერსიტეტიდან და 12 პროფესიული სასწავლებლიდან, 500-დან 1500 ლარის ოდენობით სტიპენდია გადაეცათ. „მწვანე და აგროსტიპენდიები“ სტუდენტებისთვის არის დამატებითი სტიმული სწავლის, ცოდნისა და გამოცდილების მიღებისათვის“. აღინიშნა, რომ „მწვანე და აგროსტიპენდიების” პროგრამა მიზნად ისახავს გარემოსდაცვითი და აგრარული დეფიციტური პროფესიების პოპულარიზაციას და ამ მიმართულებებით პროფესიული და უმაღლესი სასწავლებლების ბაკალავრიატისა და მაგისტრატურის მაღალი აკადემიური მოსწრების სტუდენტების წახალისებას.

დამსწრე საზოგადოებას მიესალმნენ: გაეროს განვითარების პროგრამის (UNDP) მუდმივი წარმომადგენელი საქართველოში დაგლას უები, შვეიცარიის განვითარებისა და თანამშრომლობის სააგენტოს (SDC) პროექტის ეროვნული ოფიცერი ლელა მამრიკიშვილი, გარემოსდაცვითი ინფორმაციისა და განათლების ცენტრის დირექტორი თამარ ალადაშვილი.

მწვანე და აგროსტიპენდიატების პროგრამების მიმოხილვით დამსწრე საზოგადოების წინაშე წარსდგა თამარ ალადაშვილი.   მან აღნიშნა, რომ „მწვანე სტიპენდიები“ ვრცელდება შემდეგ სამაგისტრო პროგრამებზე: ბუნების დაცვა და მეტყევეობა, ეკოლოგია, ფიზიკური გეოგრაფია და გარემოს მდგრადი განვითარება, წყლის რესურსების ინტეგრირებული მართვა (ჰიდროლოგია), გეოლოგია, გამოყენებითი გეოგრაფია, გარემოსდაცვითი მენეჯმენტი და პოლიტიკა, გარემოს დაცვის ტექნოლოგიები, ხოლო აგროსტიპენდიები ვრცელდება პროგრამებზე: აგრონომია, სასურსათო ტექნოლოგიები, ვეტერინარია,  მევენახეობა-მეღვინეობა,  სატყეო საქმე, მცენარეთა დაცვა და სხვა.

შემდგომ გაიმართა დაჯილდოების ცერემონია. აგროსტიპენდიები პროფესიული სასწავლებლების სტუდენტებისათვის გადაეცათ: კოლეჯს „პრესტიჟი“ - კახეთი, თელავი; კოლეჯს „ჰორიზონტი’’ - გურია, ჩოხატაური; კოლეჯს „განთიადი’’ - შიდა ქართლი, გორი; ილია წინამძღვრიშვილის სახელობის კოლეჯს - მცხეთა - მთიანეთი; „კასპის კოლეჯს’’ - შიდა ქართლი; კოლეჯს „თეთნულდი“- სამეგრელო - ზემო სვანეთი; კოლეჯს „ფაზისი’’- ფოთი; კოლეჯს „აისი’’- კახეთი, გურჯაანი; კოლეჯს „ლაკადა’’- სამეგრელო, წალენჯიხა; კოლეჯს „ბლექსი’’- ბათუმი, აჭარა; კოლეჯს „მოდუსი’’- ქვემო ქართლი; კოლეჯს „ახალი ტალღა’’- ქობულეთი, აჭარა.

აგროსტიპენდიები უნივერსიტეტის ბაკალავრისა და მაგისტრატურის სტუდენტებისათვის: ბათუმის შოთა რუსთაველის სახელმწიფო უნივერსიტეტს, საქართველოს ტექნიკურ უნივერსიტეტს, აკაკი წერეთლის სახელმწიფო უნივერსიტეტს, სამცხე - ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტს, იაკობ გოგებაშვილის სახელობის თელავის სახელმწიფო უნივერსიტეტს, შოთა მესხიას სახელობის ზუგდიდის სასწავლო უნივერსიტეტს.

მწვანე სტიპენდიები უნივერსიტეტების მაგისტრატურის სტუდენტებისათვის გადაეცათ: ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტს, საქართველოს საზოგადოებრივ საქმეთა ინსტიტუტს, სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტს, აკაკი წერეთლის სახელმწიფო უნივერსიტეტს, ბათუმის შოთა რუსთაველის სახელმწიფო უნივერსიტეტს, საქართველოს ტექნიკურ უნივერსიტეტს, იაკობ გოგებაშვილის სახელობის თელავის სახელმწიფო უნივერსიტეტს, ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტს.

საქართველოს მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის ბუნებრივი კატასტროფების სამეცნიერო პრობლემების შემსწავლელი

კომისიის სხდომა

2025 წლის 26 თებერვალს საქართველოს მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის სხდომათა დარბაზში გაიმართა საქართველოს მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის ბუნებრივი კატასტროფების სამეცნიერო პრობლემების შემსწავლელი კომისიის სხდომა. წარმოდგენილი იყო საქართველოს მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის აკადემიკოსის გივი გავარდაშვილის მონოგრაფია - ,,ჰიდრომელიორაცია და ჰიდროკვანძების უსაფრთხოება ".

   კომისიის სხდომას ესწრებოდნენ: საქართველოს მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის პრეზიდენტი, აკადემიკოსი რ. მეტრეველი, საქართველოს მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის პრეზიდიუმის და საქართველოს მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის ბუნებრივი კატასტროფების სამეცნიერო პრობლემების შემსწავლელი კომისიის წევრები. საქართველოს სოფლის მეურნეობის მეცნიერებათა აკადემიიდან სხდომას ესწრებოდა აკადემიის გარემოს დაცვისა და სატყეო საქმის მეცნიერებათა განყოფილების აკადემიკოს - მდივანი, აკადემიკოსი ლ. დოლიძე.  

კომისიის სხდომა მისასალმებელი სიტყვით გახსნა საქართველოს მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის პრეზიდენტმა, აკადემიკოსმა რ. მეტრეველმა, შემდეგ მან სიტყვა გადაცა აკადემიკოს გივი გავარდაშვილს.

აკადემიკოსმა გივი გავარდაშვილმა თავის პრეზენტაციაში ხაზი გაუსვა მონოგრაფიაში წარმოდგენილ ძირითად მიგნებებს და გამოწვევებს. მან აღნიშნა, რომ მონოგრაფიაში განხილულია ჰიდრომელიორაციის ძირითადი ასპექტები, რომელიც მოიცავს ირიგაციის, დრენაჟის, ეროზიისა და ჰიდროკვანძების უსაფრთხოების საკითხებს. ნაშრომში საქართველოს 9 რეგიონისა და 69 მუნიციპალიტეტისათვის შეფასებულია კლიმატის ცვლილება და გაანგარიშებულია მელიორაციის რისკები ქვეყნის საირიგაციო და სადრენაჟო სისტემების უსაფრთხო ფუნქციონირების მხედველობაში მიღებით. წარმოდგენილია სარწყავი და დამშრობი ქსელის ინოვაციური კონსტრუქციები, რომელთა მეცნიერულ-ტექნიკური სიახლის პრიორიტეტები დამოწმებულია საქართველოს პატენტის მოწმობებით.  

ნაშრომში ნიადაგის წყლისმიერი ეროზიის საწინააღმდეგოდ დამუშავებულია მეცნიერული მეთოდოლოგია, რომელიც მომავალში საქართველოს ნიადაგების წყლისმიერი ეროზიის კონტროლისათვის სახელმწიფო პროგრამის დამუშავების საფუძველი გახდება. ეროზიის კონტროლისათვის წარმოდგენილია ინოვაციური კონსტრქუციები და მათი დაპროექტებისათვის მეცნიერული მეთოდები.

მონოგრაფიაში განხილული და შეფასებულია მსოფლიოს მაღლივი ჰიდროკვანძების უსაფრთხოება და მათი ავარიის გამომწვევი მიზეზები. დადგენილია ჟინვალის ჰიდროკვანძის შესაძლო ავარიის შემთხვევაში წყალდიდობის რისკის ზონები, რისკების პორტფოლიოს ანალიზის (CAPRA) მოდელის მიხედვით. დამუშავებულია მეცნიერული მეთოდოლოგია, რომლის გამოყენებით შესაძლებელია სტიქიის შედეგად მიყენებული ზარალის შეფასება, აღრიცხვა და დაზარალებული მოსახლეობის დახმარების გეგმის დამუშავება-ანალიზი და მდგრადობა.

მოსახლეობის უსაფრთხოების მიზნით, კომპეტენტური სახელმწიფო და ადგილობრივ თვითმმართველობაში მომუშავე პირებისათვის, გაეროს სტანდარტების მიხედვით განხილულია ის აუცილებელი საკონტროლო კითხვები, რომელიც აუცილებელია საგანგებო მდგომარეობის წარმოშობის შემთხვევაში რეაგირების დაგეგმვისას.

 მონოგრაფია საინტერესოა დარგით დაინტერესებული ტექნიკური ინტელიგენციის ფართო წრისათვის. ნაშრომი 2024 წელს საქართველოს მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის პრეზიდიუმის გადაწყვეტილებით დაჯილდოვდა აკადემიკოს ოთარ ნათიშვილის სახელობითი პრემიით.

ბუნებრივი კატასტროფების სამეცნიერო პრობლემების შემსწავლელი კომისიის სხდომა შეაჯამა და დამსწრე საზოგადოებას მობრძანებისათვის მადლობა გადაუხადა საქართველოს მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის პრეზიდენტმა, აკადემიკოსმა  რ. მეტრეველმა.

 მიმდინარე წლის 26 თებერვალს შედგა აკადემიის პრეზიდიუმთან არსებული აგრარული ინოვაციების კომისიის სხდომა, რომელზეც მოხსენებით თემაზე: „ფსევდოპროტეინული საფარი აგროპროდუქტების პრეზერვაციისთვის“ გამოვიდნენ: ქიმიის მეცნიერებათა დოქტორი, საქართველოს მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის აკადემიკოსი, საქართველოს აგრარული უნივერსიტეტის ქიმიისა და მოლეკულური ინჟინერიის ინსტიტუტის დირექტორი რამაზ ქაცარავა; თანამომხსენებელი: ქიმიის დოქტორი თამარ ჯიბლაძე. აკადემიკოსმა რ. ქაცარავამ აღნიშნა, რომ სოფლის მეურნეობის პროდუქტების ხანგრძლივი შენახვა, ხარისხის შენარჩუნებით და წონის უმნიშვნელო დანაკარგით, საკმაოდ რთული ამოცანაა. შენახვისას პროდუქ­ტებში მიმდინარე სუნთქვა და სხვა ბიოქიმიური პროცესები მოითხოვს მკაცრ რეგუ­ლირებას, რაც განსაკუთრებული პირობების შექმნასთან არის დაკავშირებული. შენახვის ტრადიციულ მეთოდებიდან განსხვავებით, ახალი, ინოვაციური მიდგომების არსი მდგომარეობს თხელი პოლიმერული აფსკით პროდუქტების დაფარვაში, რომელიც აკონტროლებს წყლისა და აირების დიფუზიას, ხელს უშლის გარემოში მყოფი მიკროორგანიზმებით პროდუქტების ზედაპირის კოლონიზაციას, არ აფერხებს სუნთქვას და პროდუქტში მიმდინარე ბიოქიმიურ პროცესებს. აღნიშნულის გათვალისწინებით მნიშვნელოვან სიახლეს წარმოადგენს საქართველოს აგრარულ უნივერსიტეტში შექმნილი ბიოდეგრადირებადი, ბიოთავსებადი და ეკოლოგიურად უვნებელი (eco-friendly) სინთეზური პოლიმერის (ბიომიმეტიკის) - ფსევდოპროტეინის აფსკის გამოყენება საკვებ საფარად აგროპროდუქტების პრეზერვაციისათვის.

            შემდეგ თანამომხსენებელმა დოქტორმა თამარ ჯიბლაძემ თავის გამოსვლაში ხაზი გაუსვა იმ გარემოებას, რომ ფსევდოპროტეინული აფსკი ჰიდროფობურია, რაც გამორიცხავს აგროპროდუქტე­ბი­დან მისი ნესტით ან ორთქლით ჩამორეცხვას. ორგანიზმში საფარი განიცდის დაშლას ფერმენტების ზემოქმედებით, საკვები ღირებულების მქონე ბუნებრივი α-ამინო­მჟა­ვე­ბის გამოყოფით, რაც გამორიცხავს მოხმარების წინ პროდუქტის ზედაპირიდან საფარის წინასწარ მოშორების აუცილებლობას. ახალი საფარი უკვე გამოიცადა ზოგიერთი აგროპროდუქტის (ვაშლი, სტაფილო, ბანანი) კარგად გამოხატული დადებითი ეფექტით. ეს გვაძლევს საფუძველს მივცეთ რეკომენდაცია ახალ, უფრო ფართო და სისტემატურ კვლევებს ფსევდოპროტეინული საკვები საფარით სხვა აგროპროდუქტების დაფარვა/პრეზერვაციისთვის.

მოხსენების შემდეგ გაიმართა დისკუსია. შეკითხვები დასვეს და აზრი გამოთქვეს აკადემიკოსებმა: გ.ჯაფარეძემ, გ.ალექსიძემ, ალ.დიდებულიძემ, ნ.ბაღათურიამ, ნ.ჭითანავამ, მეცნიერებათა დოქტორებმა: ო.ქარჩავამ, მ.ჟღენტმა, ც.სამადაშვილმა; დოქტორებმა: ე.კაციტაძემ, გ.ქუთელიამ, ვ.ბერიძემ, რომლებმაც აღნიშნეს გაწეული სამუშაოების აქტუალობა, სიახლე და პერსპექტიულობა. ამავე დროს ხაზი გაუსვეს მეთოდის პრაქტიკულ გამოყენებასთან დაკავშირებულ სირთულეებს.

დადგენილებაში კომისიამ აღნიშნა კვლევის აქტუალობა და შემოთავაზებული მეთოდით ხილის პრეზერვაციის გამოყენების პერსპექტიულობა, რისთვისაც მიზანშეწონილად ჩაითვალა კვლევების შემდგომი გაგრძელება და გაფართოვება, ხოლო სოფლის მეურნეობაში ავტორების მიერ შემოთავაზებული მეთოდის გასავრცელებლად მომხსენებელ მკვლევართა ჯგუფთან თანამშრომლობისათვის მზადყოფნა განაცხადეს საქართველოს გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის სამეცნიერო-კვლევითი ცენტრისა (პროდუქტების შენახვა-გადამუშავების კვლევის სამსახურის უფროსი მ.ჟღენტი) და საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის კვების მრეწველობის ინსტიტუტის (დირექტორი აკადემიკოსი ნ.ბაღათურია) თანამშრომლებმა.

     მიმდინარე წლის 12 თებერვალს შედგა აკადემიის პრეზიდიუმთან არსებული აგრარული ინოვაციების კომისიის სხდომა, რომელზეც მოხსენებით თემაზე: „პრობიოტიკური შემადგენლობის შემუშავება ვაშლის წვენის წარმოებისთვის“ გამოვიდა საქართველოს აგრარული უნივერსიტეტის პროფესორი, დოქტორი ეთერ ტყეშელიაძე.

მომხსენებელმა აღნიშნა, რომ პრობიოტიკებით მდიდარი სასურსათო პროდუქტების უმეტესობა რძის ნაწარმს წარმოადგენს, თუმცა ზოგიერთ ადამიანს, მათ შორის ბავშვებს, რძის შაქრის – ლაქტოზის აუტანლობის გამო, მათი მიღება არ შეუძლია. პრობიოტიკებით გამდიდრებული ხილის წვენები წარმოადგენს რძის პროდუქტების კარგ ალტერნატივას, ვინაიდან არის ლაქტოზისა და ქოლესტერინისგან თავისუფალი.

კვლევის ძირითად მიზანს წარმოადგენდა საქართველოში გავრცელებული ვაშლის ადგილობრივი და ინტროდუცირებული ჯიშებიდან გამოყოფილი პრობიოტიკური რძემჟავა ბაქტერიებით გამდიდრებული ვაშლის წვენის დამზადების ბიოტექნოლოგიის შემუშავება. სხვადასხვა ჯიშის ვაშლის ნაყოფებიდან გამოიყო რძემჟავა ბაქტერიების 120 იზოლატი. მათი მორფო-ფიზიოლოგიური და ბიოქიმიური მახასიათებლების შესწავლის შედეგად შეირჩა 4 შტამი (Lactiplantibacillus (Lpb.) plantarum 52, Lactiplantibacillus plantarum 53, Lactiplantibacillus plantarum 74 და Lactiplantibacillus plantarum 76), რომლებიც იდენტიფიცირებულ იქნა გერმანიაში MALDI-TOF მასური სპექტრომეტრიით და 16S rDNA სექვენირებით. შესწავლილი იქნა ოთხივე შტამის პრობიოტიკური თვისებები. ყველა მათგანი ხასიათდებოდა pH 2.0-ზე ზრდის უნარით, ნაღვლის მარილების მიმართ ტოლერანტობით. Lactiplantibacillus plantarum 74 რეზისტენტული იყო ციპროფლოქსაცინის, გენტამიცინის, ნეომიცინისა და სტრეპტომიცინის მიმართ, Lactiplantibacillus plantarum 76 - ოქსიტეტრაციკლინის, ციპროფლოქსაცინის, გენტამიცინისა და სტრეპტომიცინის მიმართ, Lactiplantibacillus plantarum 52, Lactiplantibacillus plantarum 53 და Lactiplantibacillus plantarum 74 მგრძნობიარენი აღმოჩნდნენ ოქსიტეტრაციკლინის, ტეტრაციკლინის, ერითრომიცინისა და რიფამპიცინის მიმართ. ვაშლის ნაყოფიდან გამოყოფილ ოთხ შტამს შორის ანტიმიკრობული აქტივობის შესწავლამ აჩვენა, რომ Salmonella enterica ATCC 14028-ის ზრდა დათრგუნა Lactiplantibacillus plantarum 52-მა. Streptococcus pyogenes ATCC 21059-ის შემთხვევაში Lpb. plantarum 52 და Lpb. plantarum 76 გამოირჩეოდა ამ უნარით, Proteus mirabilis ATCC 12453-ს, Shigella flexneri ATCC 12022-სა და Escherichia coli ATCC 25922-ის მიმართ ინჰიბიტორული აქტივობა აღენიშნებოდა Lpb. plantarum 76 შტამს. შესწავლილი პრობიოტიკური თვისებების საფუძველზე, ვაშლის წვენების ფერმენტაციისთვის შერჩეულ იქნა სამი საუკეთესო (კომპლემენტარული) თვისებების მქონე შტამის კონსორციუმი Lpb. plantarum 52, Lpb. plantarum 74 და Lpb. plantarum 76. ვაშლის წვენში, ჩათესვის მომენტში, უჯრედების სიცოცხლისუნარიანობა შეადგენდა 7.0±0.2 lg კწე/მლ-ს. თერმოსტატში 37°C-ზე 48 სთ-იანი ფერმენტაციის შემდეგ დაფიქსირდა მატება 9.3±0.2 lg კწე/მლ-მდე. მაცივარში შენახვიდან მე-12 კვირას მიაღწია 8.6±0.2 lg კწე/მლ-მდე, რაც განპირობებული იყო წვენის pH-ის შემცირებით. ჯამური ფენოლების შემცველობა 194.4±9.7 მგ GAE /ლ-დან მე-12 კვირას გაიზარდა 304.0±15.2 მგ GAE /ლ-მდე. რაც შეეხება ანტიოქსიდანტურ აქტივობას, 139.9±6.9 მგ AAE /ლ-დან შემცირდა 118.5±5.9 მგ AAE /ლ-მდე.

ერთ-ერთ ხილის გადამამუშავებელ საწარმოში, ტექნოლოგიური რეჟიმის დაცვით ჩატარებული ექპერიმენტის დროს, პრობიოტიკური ბაქტერიების ინოკულანტი ვაშლის წვენს დაემატა პასტერიზაციის შემდეგ, 55°C-მდე გაგრილებულ კონდიციაში. წვენში რძემჟავა ბაქტერიების სიცოცხლისუნარიანობა, შედარებით მაღალი ტემპერატურის გავლენით, 9.0±0.1 lg კოლონიის წარმომქმნელი ერთეული მლ-დან (კწე/მლ) შემცირდა 8.2±0.2 lg კწე/მლ-მდე, ხოლო მაცივარში შენახვიდან მე-10 კვირას დაეცა 7.7±0.2 lg კწე/მლ-მდე, რის შემდეგაც ჰქონდა კლებითი ტენდენცია. საწარმოო პირობებში მიღებული წვენის შენახვის ვადად განისაზღვრა 10 კვირა, რაც შეესაბამამება გასტროენტეროლოგიის მსოფლიო ორგანიზაციის (World Gastroenterology Organization) მოთხოვნებს.

მოხსენებასთან დაკავშირებით აზრი გამოთქვეს: აკადემიკოსმა ალ. დიდებულიძემ, დოქტორებმა; თ.ბიჭიაშვილმა, ე.კაციტაძემ, ო.თედორაძემ, ც.სამადაშვილმა, ო.ქარჩავამ, მ.ჟღენტმა, გ.ქუთელიამ, სამინისტროს სამმართელოს უფროსმა ნ.ხოხაშვილმა, ინჟინრებმა ც.ნაცვლიშვილმა, ქ.ჭიპაშვილმა, აგრონომმა ც.დოსმიშვილმა, რომლებმაც მოიწონეს მოხსენება და წარმოდგენილი დასკვნები.

სხდომამ მიზანშეწონილად ჩათვალა, დარგის მეცნიერთა და მეწარმეთა უფრო ფართო წრისთვის კვლევის შედეგების გასაცნობის მიზნით, აკადემიაში გამოიცეს რეკომენდაცია.

       Rvawlmosili mecnieri valerian (vova) canava - 90

      ცნობილი მეცნიერის, სოფლის მეურნეობის მეცნიერებათა დოქტორის, პროფესორის, სოფლის მეურნეობის მეცნიერებათა აკადემიის აკადემიკოსის, ბატონი ვალერიან (ვოვა) ცანავას წვლილი მატად მნიშვნელოვანი და დასაფასებელია ქართული მეცნიერების და სუბტროპიკული სოფლის მეურნეობის განვითარებაში.

            ვალერიან ცანავა დაიბადა 1935 წლის 25 თებერვალს ქ. სოხუმში. 1953 წელს დაამთავრა სოხუმის №1 საშუალო სკოლა და ჩაირიცხა საქართველოს სასოფლო-სამეურნეო ინსტიტუტში, რომელიც 1958 წელს დაამთავრა აგროქიმია-ნიადაგმცოდნეობის სპეციალობით. ინსტიტუტის დამთავრების შემდეგ იგი სამუშაოდ გაიგზავნა ჩაისა და სუბტროპიკული კულტურების სამეცნიერო-კვლევით ინსტიტუტში (ანასეული). 1961-1964 წლებში ვ. ცანავამ გაიარა ასპირანტურაში სწავლების სრული კურსი სასუქებისა და ინსექტოფუნგიციდების სამეცნიერო-კვლევითი ინსტიტუტის (ქ. მოსკოვი) დოლგოპრუდის საცდელ სადგურში პროფესორ ფ. ტურჩინის ხელმძღვანელობით. 1966 წელს მან წარმატებით დაიცვა დისერტაცია სოფლის მეურნეობის მეცნიერებათა კანდიდატის სამეცნიერო ხარისხის მოსაპოვებლად, რის შემდეგ დაუბრუნდა მშობლიურ ინსტიტუტს და იმავე წელს აგროქიმიის განყოფილებაში არჩეული იქნა უფროსი მეცნიერ-თანამშრომლის თანამდებობაზე. 1972-1988 წლებში ვ. ცანავა ჩაისა და სუბტროპიკული კულტურების ინსტიტუტის დირექტორის მოადგილეა სამეცნიერო დარგში. 1988 წელს მან ასევე წარმატებით დაიცვა სადოქტორო დისერტაცია სოფლის მეურნეობის მეცნიერებათა დოქტორის სამეცნიერო ხარისხის მოსაპოვებლად თემაზე: „ჩაის მცენარის აზოტოვანი კვების აგროქიმიური საფუძვლები“. 1988-1995 წლებში ვ. ცანავა ორი ინსტიტუტის გაერთიანების ბაზაზე შექმნილი ჩაის, სუბტროპიკული კულტურებისა და ჩაის მრეწველობის სამეცნიერო-საწარმოო გაერთიანების გენერალური დირექტორის პირველი მოადგილეა, ხოლო 1995 წლიდან 2006 წლამდე ამავე სამეცნიერო-საწარმოო გაერთიანების გენერალური დირექტორი. 2006 წლიდან იგი ჩაის, სუბტროპიკული კულტურებისა და ჩაის მრეწველობის ინსტიტუტის აგროქიმია-ნიადაგმცოდნეობის ლაბორატორიის ხელმძღვენელია, პარალელურად 2006-2010 წლებში - ინსტიტუტის სამეცნიერო საბჭოს თავმჯდომარე. ვ. ცანავა 1992 წლიდან საქართველოს სოფლის მეურნეობის მეცნიერებათა აკადემიის წევრ-კორესპოდენტია, ხოლო 1995 წლიდან - აკადემიის ნამდვილი წევრი (აკადემიკოსი).

            ვ. ცანავას მიერ ჩატარებული მრავალწლიანი კვლევებიდან განსაკუთრებული აღნიშვნის ღირსია:

   - აზოტის მეტაბოლიზმის პროცესის შესწავლა ჩაის მცენარესა და ციტრუსოვან კულტურებში სტაბილური იზოტოპი 15N გამოყენებით;

     - აზოტოვანი სასუქების გავლენა სუბტროპიკული ნიადაგების აგროქიმიურ მაჩვენებლებზე და ბიოქიმიურ აქტიობაზე;

   - აზოტის ბალანსის შესწავლა ჩაისა და ციტრუსოვანთა კულტურების მოვლა-მოყვანის აგროცენოზში.

            ვ. ცანავას მიერ ჩატარებულ კვლევებში ფართოდ არის გამოყენებული ინსტიტუტის მრავალწლიანი სტაციონალური ცდები როგორც საბაზისო კვლევის ობიექტი წითელმიწა ნიადაგებში აზოტის ფრაქციული შესწავლისათვის. ამ კვლევებით მეცნიერულად დასაბუთებულია აზოტის ფონდის ცვლილებები წითელმიწებში აზოტოვანი სასუქების ფორმებისა და ნორმების ხანგრძლივი გამოყენების ფონზე, ასევე სასუქების გავლენა პლანტაციების პროდუქტიულობასა და მზა ჩაის ხარისხზე. დადგენილია, რომ წითელმიწებისა და სუბტროპოკული გაეწერებული ნიადაგების პირობებში ჩაის პლანტაციებიდან მაქსიმალური მოსავლის მიღების ერთ-ერთი ძირითად პირობას ფოსფორიანი სასუქების გამოყენება წარმოადგენს, მათი ფორმების, ვადებისა და პერიოდულობის გათვალისწინებით. დადგენილია აგრეთვე კალიუმიანი სასუქების გამოყენების ეფექტიანობა აზოტით და ფოსფორით ხანგრძლივად განოყიერებულ ასაკოვან პლანტაციაში. მნიშვნელოვანია ვ. ცანავას მონაცემები ჩაის მცენარის ვეგეტაციის პერიოდში ცილოვანი და თავისუფალი ამინომჟავების აზოტის ცვლილების დინამიკის შესახებ, აზოტით უზრუნველყოფისა და დოზებისაგან დამოკიდებულებით. შესწავლილია აგრეთვე აზოტის გაზრდილი დოზების (400-500 კგ/ჰა) უარყოფითი გავლენა თავისუფალი ამინომჟავების, განსაკუთრებით კი შეუცვლელი ამინომჟავების შემცველობაზე და მზა ჩაის ხარისხობრივ მაჩვენებლებზე. მრავალწლიანი და მრავალმხვრივი კვლევების შედეგები ასახულია ჩაისა და ციტრუსოვნების მოვლა-მოყვანის პრაქტიკულ რეკომედაციებსა და აგროწესებში, კერძოდ, აზოტოვანი სასუქების ფორმების შედარებითი შეფასება, ნიადაგში მათი შესატანი დოზები და ფორმები.

           საქართვლოს სოფლის მეურნეობის მეცნიერებათა აკადემიის აკადემიკოსი ვ. ცანავა 215 სამეცნიერო ნაშრომის ავტორია, მათ შორის, 3 მონოგრაფიის, 1 სახელმძღვანელოს, 1 პრაქტიკული სახელმძღვანელოს, 6 გამოგონების და პატენტის. განსაკუთრებით აღსანიშნავია მონოგრაფიები: „ჩაის მცენარის აზოტით კვების აგროქიმიური საფუძვლები“ (1985 წ.) და თანაავტორობით (მ. დარასელია, ი. ვორონცოვი, ვ. გვასალია) გამოცემული `“საბჭოთა კავშირის მეჩაიეობა“ (1988 წ).

           მონოგრაფიაში „ჩაის მცენარის აზოტით კვების აგროქიმიური საფუძვლები“ თავმოყრილია მრავალწლიანი კვლევების შედეგები ჩაის პლანტაციების ნიადაგების აზოტის ფონდის შესახებ. სტაბილური აზოტის 15N მეთოდის გამოყენებით დეტალურად არის შესწავლილი შეტანილი აზოტის ბალანსის სტრუქტურა და დადგენილია სასუქის აზოტის გავლენა ნიადაგის და მოძრავ აზოტზე, ასევე ჩაის ბუჩქის ცალკეული ნაწილების საერთო აზოტში მინერალური სასუქების ხვედრითი წილი. ვალერიან ცანავას მიერ დასაბუთებულია მცენარის აზოტით კვების პრობლემის თითქმის ყველა ასპექტი საქართველოს ჩაის პლანტაციების მაგალითზე. კერძოდ, აზოტოვანი სასუქების ფორმებისა და ნორმების გავლენა ჩაის პლანტაციების მოსავლიანობაზე, ნიადაგის აგროქიმიურ თვისებებზე, ნიადაგური აზოტის ფრაქციულ შედგენილობაზე და აზოტის გარდაქმნაზე წითელმიწა ნიადაგებში ჩაის კულტურის ქვეშ და სხვ. მან ცალკე კვლევები მიუძღვნა აზოტის შეთვისებასა და გარდაქმნას ჩაის მცენარეში, ასევე აზოტოვანი სასუქების მოქმედებას ჩაის ბიოქიმიურ და ხარისხობრივ მაჩვენებლებზე, აზოტოვანი ნივთიერებების შემცველობის დინამიკაზე ჩაის მცენარეში. მონოგრაფიაში გამახვილებულია ყურადღება ჩაის პლანტაციებში აზოტის ბალანსზე და მცენარის მიერ სასუქების აზოტის გამოყენებაზე, კერძოდ, აზოტის ჩართვაზე ნიადაგის აზოტის სხვადასხვა ფრაქციაში და მის გამორეცხვაზე აზოტოვანი სასუქების ფორმებთან დამოკიდებულებაში.

            დიდია ვალერიან ცანავას წვლილი სამეცნიერო კადრების მომზადების საქმეში. მისი ხელმძღვანელობით მომზადებული და დაცულია ორი ათეული საკანდიდატო და სადოქტორო დისერტაცია.

            ამაგდარი მეცნიერი წარმატებით აგრძელებს სამეცნიერო საქმიანობას ნიადაგის ნაყოფიერების დონის შესწავლისა და განოყიერების დიფერენცირებული სისიტემის შემუშავებისათვის. მნიშვნელოვანია ბოლო წლებში კოლეგებთან ერთად შესრულებული სამუშაოები სასოფლო-სამეურნეო კულტურების ქვეშ ახალი სახის კომპლექსური სასუქების გამოყენების ეეფექტიანობის შესწავლისა და კვლევის შედეგების საცდელი დანერგვის მიმართულებით.

            ვალერიან ცანავას კარგად იცნობენ როგორც ჩვენს ქვეყანაში, ასევე მის ფარგლებს გარეთაც. იგი არაერთგზის იმყოფებოდა სამეცნიერო მივლინებებში - ვიეტნამში, ლაოსში, კუბაში, ინდოეთში და ჩინეთში ჩაისა და სუბტროპიკული კულტურების მოვლა-მოყვანის მეცნიერული მიღწევების გაზიარების მიზნით.

           ვალერიან ცანავა არის საქართველოს სოფლის მეურნეობის მეცნიერებათა აკადემიის პრეზიდიუმის და სამეცნიერო ჟურნალ “მოამბის” სარედაქციო საბჭოს წევრი. მისი მონაწილეობით შემუშავბებულია არაერთი საერთაშორისო და ადგილობრივი სამეცნიერო პროგრამები და პროექტები.

            გაწეული ნაყოფიერი სამეცნიერო-პედაგოგიური საქმიანობისათვის ვალერიან ცანავა დაჯილდოებულია შრომის წითელი დროშისა და ღირსების ორდენებით. ბატონი ვალერიანი გახლავთ ოზურგეთის საპატიო მოქალაქე.

ბატონო ვალერიან,

საქართველოს სოფლის მეურნეობის მეცნიერებათა აკადემია გილოცავთ თქვენ, ღირსეულ მამულიშვილს, აღიარებულ მეცნიერსა და საზოგადო მოღვაწეს, შესანიშნავ მამასა და ბაბუას დაბადების 90 და სამეცნიერო-საზოგადოებრივი მოღვაწეობის 60 წელს. გისურვებთ ჯანმრთელობას, დღეგრძელობას, მხნეობას, სიხარულსა და მრავალ წარმატებას ჩვენი ქვეყნის საკეთილდღეოდ!

საზეიმო სხდომა საქართველოს სოფლის მეურნეობის მეცნიერებათა აკადემიაში

 საქართველოს სოფლის მეურნეობის მეცნიერებათა აკადემიაში მიმდინარე წლის 11 თებერვალს ჩატარდა საზეიმო სხდომა, რომელიც მიეძღვნა მეცნიერ ქალთა და გოგონათა საერთაშორისო დღეს. სხდომას ესწრებოდნენ: აკადემიის პრეზიდენტი, აკადემიკოსი გივი ჯაფარიძე, აკადემიის მთავარი აკადემიკოს-მდივანი, აკადემიკოსი ალექსანდრე დიდებულიძე, აკადემიის პრეზიდენტის მოადგილე, აკადემიკოსი ანატოლი გიორგაძე, აკადემიის აკადემიური დეპარტამენტის უფროსი, დოქტორი მარინე ბარვენაშვილი, აკადემიის აგრონომიულ მეცნიერებათა განყოფილების აკადემიკოს-მდივანი, აკადემიკოსი გოგოლა მარგველაშვილი, აკადემიის გარემოს დაცვისა და სატყეო საქმის მეცნიერებათა განყოფილების აკადემიკოს-მდივანი, აკადემიკოსი ლაშა დოლიძე, საერთაშორისო ორგანიზაციებთან კავშირისა და საქმიანობის მთავარი სპეციალისტი, დოქტორი თინათინ ეპიტაშვილი, აკადემიის წამყვანის სპეციალისტები: ქეთევან ჭიპაშვილი, ლარისა ჩაიკა, დალი თარხნიშვილი, და მარიკა მოსაშვილი, ასევე მოწვეული სტუმრები.

სხდომა გახსნა და დამსწრე საზოგადოებას მისასალმებელი სიტყვით მიმართა აკადემიის მთავარმა აკადემიკოს-მდივანმა, აკადემიკოსმა ალექსანდრე დიდებულიძემ. მან აღნიშნა, რომ იუნესკოს მონაცემებით ქალბატონები მსოფლიოს მეცნიერთა მხოლოდ მესამედს შეადგენენ. თუმცა ეს რიცხვი იზრდება და საერთაშორისო ფონდები და გრანტები მხარს უჭერენ მათი ჩართულობის გაზრდას მეცნიერებაში. იუნესკოს მიაჩნია, რომ ქალბატონები ნაკლებად არიან წარმოდგენილი სამეცნიერო კვლევებში. მათი წილი მეცნიერთა საერთო რაოდენობაში 28%-ია. მას შემდეგ, რაც მეცნიერებაში ნობელის პრემია დაარსდა 1901 წელს, ქალბატონებმა მოიპოვეს ჯილდოების მხოლოდ 3%. სწორედ ამიტომ, იუნესკომ დააწესა მეცნიერ ქალთა და გოგონათა საერთაშორისო დღე, რომელიც მთელ მსოფლიოში აღინიშნება 11 თებერვალს, ასევე საერთაშორისო ჯილდო „მეცნიერ ქალბატონებისათვის“. სამწუხაროდ, მეცნიერებაში მოღვაწე ქალბატონთა რაოდენობასთან დაკავშირებით, საქართველოშიც არასახარბიელო მდგომარეობაა, განსაკუთრებით აგრარული პროფილის მიმართულებით.

            სხდომაზე სიტყვით გამოვიდა აგრონომიულ მეცნიერებათა განყოფილების აკადემიკოს-მდივანი, აკადემიკოსი გოგოლა მარგველაშვილი. მან გულითადად მიულოცა ქალბატონებს მეცნიერ ქალთა და გოგონათა საერთაშორისო დღე. შემდეგ გაიხსენა გამოჩენილი ქართველი მეცნიერი ქალბატონები: ევროპაში მოღვაწე პირველი ქართველი ფსიქო-ფიზიოლოგი, მრავალი ფუნდამენტური ნაშრომის ავტორი, არაერთი საერთაშირისო ჯილდოს მფლობელი, საფრანგეთის სამედიცინო აკადემიის წევრი ბარბარე ყიფიანი და აგრარული მეცნიერების ერთ-ერთი თვალსაჩინო წარმომადგენელი, აკადემიკოსი ქსენია ბახტაძე, ქალბატონი, რომელმაც ქართულ ჩაის საყოველთაო აღიარება მოუპოვა.

            აკადემიკოსმა გ. მარგველაშვილმა ისაუბრა ასევე მეცნიერებაში განვლილ საკუთარ გზაზეც. იმ სირთულეებზე, რომლის გადალახვაც მოუწია. აღინიშნა, რომ Aაკადემიკოსი გ. მარგველაშვილი ითვლება აღმოსავლეთ საქართველოს ძირითადი ტიპის ნიადაგებში ფოსფორიანი სასუქების ეფექტური გამოყენების თეორიული და პრაქტიკული საფუძვლების დამუშავების ქართული სამეცნიერო სკოლის ხელმძღვანელად. მისი ხელმძღვანელობით აღზრდილია 17 მეცნიერებათა კანდიდატი და 4 მეცნიერებათა დოქტორი და სხვ.

            დარბაზში დამსწრე ქალბატონებს მეცნიერ ქალთა და გოგონათა საერთაშორისო დღე მიულოცა აკადემიის აკადემიური დეპარტამენტის უფროსმა, დოქტორმა მ. ბარვენაშვილმა. მან თითოეულ მათგანს წარმატება, წინსვლადა ახალ -ახალი მიღწევები უსურვა.

            მილოცვების შემდგომ ტრადიციულად გაიმართა აგრარულ დარგში მოღვაწე მეცნიერ ქალბატონთა საქართველოს სოფლის მეურნეობის მეცნიერებათა აკადემიის საპატიო სიგელებით დაჯილდოების ცერემონიალი.

           საქართველოს სოფლის მეურნეობის მეცნიერებათა აკადემიის საპატიო სიგელით დაჯილდოვდნენ:

- სოფლის მეურნეობის მეცნიერებათა დოქტორი მანანა კევლიშვილი; 

- ქიმიის მეცნიერებათა დოქტორი მზია ღაღოლიშვილი;

- სასურსათო ტექნოლოგიის დოქტორი ლალი ელანიძე;

- სოფლის მეურნეობის დოქტორი დარეჯან ჯაში;

- სოფლის მეურნეობის დოქტორი ნუნუ ნაკაშიძე;

- ტექნიკის დოქტორი მირანდა გორგილაძე;

- ქიმიის დოქტორი ლია აფციაური;

- ტექნიკის დოქტორი ნაირა მამარდაშვილი;

- ქიმიის დოქტორი ქეთევან სარაჯიშვილი;

- ქიმიის დოქტორი ქეთევან ბერიაშვილი;

- აგრარულ მეცნიერებათა აკადემიური დოქტორი ნათია სუხიშვილი;

- სასურსათო ტექნოლოგიის დოქტორი ელენე სორდია;

- სასურსათო ტექნოლოგიის დოქტორი სოფიო ძნელაძე;

- ტექნიკის დოქტორი მედეა ორმოცაძე;

- კვების პროდუქტების ტექნოლოგიის დოქტორი ლია კოტორაშვილი;

- ეკოლოგიის დოქტორი მაია კუხალეიშვილი;

- ბიოლოგიის დოქტორი გულიკო დვალი;

- ფილოლოგიის დოქტორი თეონა ხუფენია;

- გეოგრაფიის დოქტორი ქეთევან ლატარია;

- ტექნიკის დოქტორი მარიკა მიქიაშვილი;

- სოფლის მეურნეობის მეცნიერებათა დოქტორი რუსუდან ძიძიშვილი;

- სოფლის მეურნეობის დოქტორი ხათუნა დობორჯგინიძე.

მეცნიერ ქალბატონებს „მეცნიერ ქალთა და გოგონათა საერთაშორისო დღე“ და აკადემიის საპატიო სიგელებით დაჯილდოება მიულოცა საქართველოს სოფლის მეურნეობის მეცნიერებათა აკადემიის პრეზიდენტმა, აკადემიკოსმა გივი ჯაფარიძემ. მან მოწვეულ სტუმრებს გააცნო აკადემიის სამეცნიერო საქმიანობა და სტრუქტურა, ესაუბრა საქართველოს სოფლის მეურნეობის მეცნიერებათა აკადემიის მიერ გაფორმებულ ურთიერთთანამშრომლობის მემორანდუმების ფარგლებში წარმოებულ საქმიანობაზე სამეცნიერო, სასწავლო და კვლევით დაწესებულებებთან, როგორც ქვეყნის შიგნით, ასევე მის ფარგლებს გარეთაც. აკადემიის პრეზიდენტმა, ბატონმა გ. ჯაფარიძემ აკადემიის სახელით გამოთქვა მზაობა აგრარიკოს მეცნიერ ქალბატონებთან შემდგომი თანამშრომლობისათვის.

დაჯილდოებულ ქალბატონთაგან სიტყვით გამოვიდნენ: ქალბატონი მანანა კევლიშვილი,  ქალბატონი რუსუდან ძიძიშვილი, ქალბატონი ლია აფციაური და ქალბატონი მედეა ორმოცაძე. მათ მადლობა გადაუხადეს აკადემიის ხელმძღვანელობას თავიანთი შრომის ჯეროვანი დაფასებისათვის.

ქართველი მეცნიერების მიერ გამოიცა მნიშვნელოვანი სამეცნიერო ნაშრომი

„ტრადიციული ქართული სამიწათმოქმედო კულტურა და თანამედროვეობა (ხორბალი)“.

წინამდებარე ნაშრომის მიზანია კიდევ ერთხელ გაამახვილოს ყურადღება ხორბლისა და მისი პროდუქტების სოციო-კულტურულ მნიშვნელობაზე, ქართული ტრადიციული სამეურნეო კულტურის წარსულსა და მომავალზე. ამ საკითხების კვლევა და დისკუსია სასარგებლოა თანამედროვე გამოწვევების ანალიზისთვის. გვსურს წარმოვაჩინოთ ქართული სამიწათმოქმედო კულტურის, ხორბლის წარმოების, პურის ცხობის უძველესი ტრადიციებისა და თანამედროვე განვითარების საკითხები.

ნაშრომი განკუთვნილია სამეცნიერო წრეებისა და ფართო საზოგადოების წარმომადგენელთათვის.

TRADITIONAL GEORGIAN AGRICULTURE AND MODERNITY (WHEAT)

The aim of the volume is to once again focus attention on the socio-cultural importance of wheat and its products, to discuss the past and the future of

Georgian traditional agriculture. The research and analyses of these issues is useful for consideration of the contemporary challenges. We would like to

present the issues of the ancient traditions and modern development of Georgian traditional culture, wheat production and bread baking. The work is intended for

representatives of scientific circles and the general public

ნაშრომის სრული ვერსია შეგიძლიათ იხილოთ ლინკზე

  მიმდინარე წლის 18 დეკემბერს შედგა აკადემიის პრეზიდიუმთან არსებული აგრარული ინოვაციების კომისიის სხდომა, რომელზეც მოხსენებით: „საქართველოს კანონის: „სოფლის მეურნეობისა და სოფლის განვითარების შესახებ“ 2025 წლის 1 იანვრიდან ამოქმედებასთან დაკავშირებული ღონისძიებები“ გამოვიდა საქართველოს გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის სამინისტროს ა(ა)იპ სოფლის განვითარების სააგენტოს დირექტორის მოადგილე ნატალია ხარატიშვილი.

თავის გამოსვლაში მომხსენებელმა ხაზი გაუსვა გარემოებას, რომ თანამედროვე სოფლის მეურნეობის განვითარება შეუძლებელია სწორი პოლიტიკისა და შესაბამისი დამხმარე ღონისძიებების განხორციელების გარეშე. ამიტომ, სახელმწიფოს როლი და მის მიერ მართებული ნაბიჯების გადადგმა უმნიშვნელოვანესი ამოცანაა. თავის მხრივ, სწორი პოლიტიკის შემუშავებისთვის სახელმწიფოს სჭირდება ინსტრუმენტები, რომელიც შესაძლებელს გახდის სწორი ინფორმაციის არსებობას და შესაბამისი ანალიზის განხორციელებას.  ერთ-ერთ ასეთ ინსტრუმენტს წარმოადგენს საკანონმდებლო ჩარჩოს დახვეწა, რომელიც ევროკავშირის წევრ ქვეყნებში არსებული კანონშემოქმედებითი პრაქტიკის მსგავსად მოაწესრიგებს საქართველოში სოფლის მეურნეობის მოწყობას, პოლიტიკის მართვასა და მასთან დაკავშირებულ საკითხებს.

„სოფლის მეურნეობისა და სოფლის განვითარების შესახებ“ საქართველოს კანონის მიღება ემსახურება სოფლის მეურნეობისა და სოფლის განვითარების პოლიტიკის განსაზღვრისთვის ზოგადი პრინციპებისა და მოთხოვნების დადგენას. კერძოდ, ესაა:

სოფლის მეურნეობისა და სოფლის განვითარების პოლიტიკის მართვის ძირითადი პრინციპებისა და უფლებამოსილი უწყებების კომპეტენციების განსაზღვრა;

სოფლის მეურნეობისა და სოფლის განვითარების მიმართულებით არსებული სამართლებრივი ურთიერთობების მოწესრიგება;

სოფლის ეკონომიკის განვითარების ხელშეწყობა სოფლის მეურნეობისა და მასთან დაკავშირებულ საქმიანობაში;

სახელმწიფო მხარდაჭერის ღონისძიებების განსაზღვრა და მათი განხორციელების ხელშეწყობა.

კანონის მიღების აუცილებლობა განპირობებულია იმ ფაქტით, რომ საქართველოში არ არსებობდა ერთიანი საკანონმდებლო ჩარჩო დოკუმენტი, რომელიც დაარეგულირებდა სოფლის მეურნეობის და სოფლის განვითარებას, წარმოაჩენდა ხედვასა და მიზნებს დარგში პოლიტიკის განსახორციელებლად. ამასთან, ქვეყანას გააჩნია სტრატეგიული ხედვის დოკუმენტი, სოფლის მეურნეობისა და სოფლის განვითარების სტრატეგია (2021–2027 წწ.), რომელიც აყალიბებს ამ მიმართულებით ძირითად ვექტორებს ეროვნულ დონეზე, თუმცა მასში გაცხადებული მიზნების სრულად რეალიზება რთულია შესაბამისი საკანონმდებლო ბაზის არსებობის გარეშე, რომელიც ფუნდამენტურად განსაზღვრავს დარგში არსებული სუბიექტების როლსა და მოქმედების არეალს.  

კანონის მიღების შედეგად საკანონმდებლო დონეზე განიმარტა ისეთი მნიშნველოვანი ტერმინები, როგორებიცაა: სასოფლო-სამეურნეო საქმიანობა, სოფლის განვითარება, ფერმერი, ფერმერული მეურნეობა, ფერმერული მეურნეობების რეესტრი და სხვ., განისაზღვრა მხარდამჭერი ღონისძიებების გამართულ ფუნქციონირებაზე პასუხისმგებელი სახელმწიფო ორგანოები/უწყებები, შეიქმნა სამართლებრივი საფუძველი გადამხდელი სააგენტოს (ა(ა)იპ სოფლის განვითარების სააგენტოს ევროკავშირის აკრედიტაციის შემდგომი სამართალმემკვიდრე) მიერ მხარდამჭერი ღონისძიებების დაწესებისთვის. სოფლის მეურნეობის სწორი ანალიზის და დაგეგმვის პირობებში გაიზრდება სასოფლო-სამეურნეო წარმოება, გაუმჯობესდება ქვეყნის სასურსათო უსაფრთხოება, ეკონომიკური და სოციალური მდგომარეობა სოფლად მაცხოვრებლებისთვის. ფერმერული მეურნეობების რეესტრი ფუნქციურად იქნება დატვირთული, ფერმერთა უმრავლესობა - რეგისტრირებული, ხოლო რეესტრის სტატისტიკური მონაცემები გამოყენებულ იქნება პოლიტიკის დაგეგმვისა და მართვისათვის.

კანონის ამოქმედება გათვალისწინებულია 2025 წლის 1 იანვრიდან, გარდა კანონის მე-10 (გადამხდელი სააგენტო), მე-13 (ინტეგრირებული ადმინისტრირებისა და კონტროლის ერთიანი ელექტრონული სისტემა), მე-14 (ფერმერული მეურნეობებისა და სოფლად არსებული საწარმოების რეესტრი) და მე-15 (მონაცემთა გაცვლა) მუხლებისა, რომლებიც აღმასრულებელი ხელისუფლების დონეზე შესასრულებელ ვალდებულებებს უკავშირდება და 2026 წლის 1 იანვრიდან შევა ძალაში.

მოხსენების შემდეგ გამართულ განხილვაში მონაწილეობა მიიღეს აკადემიის პრეზიდენტმა აკადემიკოსმა გივი ჯაფარიძემ, აკადემიის ვიცე-პრეზიდენტმა აკადემიკოსმა გურამ ალექსიძემ, აკადემიკოსებმა: ნოდარ ჭითანავამ და ალექსანდრე დიდებულიძემ, აკადემიის სტიპენდიატმა მამუკა ბენაშვილმა, სამინისტროს წარმომადგენლებმა - მინისტრის მრჩეველმა დოქტორმა ომარ კაჭარავამ, სამსახურის უფროსმა პროფესორმა ომარ თედორაძემ და საგარეჯოს მუნიციპალიტეტის საინფორმაციო-საკონსულტაციო სამსახურის უფროსმა დოქტორმა ნიკოლოზ ჯავახიშვილმა, პროფესორებმა: მედეა ბურჯანაძემ და ანზორ მესხიშვილმა, დოქტორებმა: გოჩა ცოფურაშვილმა და ეკატერინე კაციტაძემ. დასმულ კითხვებზე მომხსენებელმა გასცა ამომწურავი და კომპეტენტური პასუხები. კომისიის წევრებმა იმსჯელეს კანონის მოსალოდნელ შედეგებზე.

კომისიამ მოიწონა მოხსენება და სრული მხარდაჭერა გამოუთქვა კანონით გათვალისწინებულ ა(ა)იპ სოფლის განვითარების სააგენტოს გადამხდელ სააგენტოდ გარდაქმნის ღონისძიებებს.